Bu yazımızda, GPU’nun (Ekran Kartı) ne olduğunu ve hangi işlerde kullanıldığını açıklıyoruz.
GPU‘nun ne olduğunu bilmek, cihaz satın alırken kritik kararlar vermeye yardımcı olabilir. Kısaca bahsetmek gerekirse GPU, görüntüleri bir ekran birimi için işlemek üzere özel olarak tasarlanmış önemli bir donanım bileşeni.
Bunu daha basit bir şekilde anlatmak gerekirse, merkezi işlem birimi (CPU) bir bilgisayarın mantıksal tarafı olarak düşünülebilir; GPU ise onun yaratıcı tarafı.
Çoğu CPU, entegre grafik birimiyle birlikte gelir. Ancak video düzenleme veya grafik tasarım gibi daha yoğun grafik işlemleri için harici bir GPU, yani ayrı bir ekran kartı gerekiyor.
Ekran kartı pazarında iki büyük oyuncu var: NVIDIA ve AMD. Öte yandan Intel’in Iris Plus ve UHD entegre GPU’ları, laptoplarda ekstra bir ekran kartına ihtiyaç duymadan daha hafif işlemleri gerçekleştirmek için kullanılıyor.
Mobil tarafta ise Qualcomm ve MediaTek, taşınabilir cihazlar için daha hafif GPU’lar sunuyor. Bunlar genellikle SoC (System-on-a-Chip) tasarımları içinde yer alıyor; yani GPU, CPU ve diğer temel bileşenlerle aynı çip üzerinde bulunuyor.
Bunun dışında Apple’ın M1 ve M2 çipleri için daha güçlü kullanım senaryoları için tasarlanmış SoC örnekleri diyebiliriz. Bu çipler, güç verimliliği ve performans açısından pek çok kullanıcıdan olumlu geri dönüş aldılar.
GPU Nedir ve Ne İşe Yarar?
Basitçe söylemek gerekirse GPU, bir bilgisayarda grafik ağırlıklı işlemlerin getirdiği hesaplama yükünü üstlenir.
Buna en temel örnek, masaüstü ekranını monitörde göstermek. GPU, pikselleri doğru sırayla ve doğru zamanda çizerek görüntüyü oluşturur.
Ancak GPU daha yoğun grafik işlemlerinde de kullanılıyor. Bunlar arasında, oyunlarda keskin ve akıcı grafikler sağlamak ya da iş dünyasında 3D render yazılımlarını çalıştırmak ve Adobe Premiere Pro gibi video düzenleme programlarını kullanmak yer alıyor.
GPU’lar genellikle iki farklı formda bulunuyor. İlk ve en bilinen tür, masaüstü bilgisayarlarda kullanılan harici kartlar. Bu kartlar genellikle NVIDIA veya AMD tarafından üretiliyor ve her yıl yeni modeller piyasaya sürülüyor. Harici kartlar, bilgisayarın anakartındaki PCIe yuvalarına takılarak çalışıyor.
Bu kartlar, daha iyi performans elde etmek için birbirine SLI (NVIDIA) veya CrossFire (AMD) teknolojileri ile bağlanabiliyor. Ancak her eklenen kartla birlikte performans artışı giderek azalıyor.
Bunların yanı sıra dizüstü bilgisayarlar ve tabletler gibi daha küçük cihazlar, tek bir işlemci çipine entegre edilen dahili grafik işlem gücüne güveniyor. Daha büyük dizüstü bilgisayarlarda ise genellikle harici GPU’lar bulunuyor. Bu mobil çipler, masaüstü ekran kartlarına göre daha küçük olsa da CPU’nun entegre grafik gücünden daha iyi performans sağlıyor.
Tıpkı CPU gibi, GPU da kendi başına bir çip ve yüksek hızda birçok hesaplama yapıyor. Son yıllarda GPU’ların kullanım alanlarından biri de kripto para madenciliği oldu. GPU’ların giderek daha güçlü hâle gelmesiyle, kripto para meraklıları onları blok zinciri hesaplamalarını yaparak ödüller kazanmak için kullanmaya başladı.
Ancak GPU’ların madencilik için kullanılmasından büyük üreticiler memnun kalmadı. NVIDIA, 2021’de donanımın Etherium madenciliğini algıladığında kendi kendini kısıtlamasını sağlayan bir değişiklik getirdi.
GPU Ne için Kullanılır?
Birçok iş yazılımı, düzgün çalışabilmesi için kullanıcıların iyi bir GPU’ya sahip olmasını gerektiriyor. Örneğin Autodesk AutoCAD gibi tasarım ve çizim yazılımları, harici bir ekran kartı gerektiriyor. Ayrıca 4K video düzenleme için güçlü bir GPU olmazsa olmaz.
Son yıllarda GPU’ların iş dünyasındaki kullanım alanlarına bir yenisi daha eklendi; yapay sinir ağları ve makine öğrenimi (ML) algoritmalarını eğitmek. Bu tür işlemlerin verimli şekilde yapılabilmesi için yüksek performanslı iş istasyonu GPU’ları tercih ediliyor.
Piyasadaki en güçlü ve popüler GPU’ların büyük çoğunluğu yalnızca birkaç şirket tarafından üretiliyor. NVIDIA ve AMD, büyük teknoloji şirketlerine üst düzey bileşenler sağlıyor. Aynı zamanda bu şirketler, belirli kuruluşlar için özelleştirilmiş donanımlar da sunuyorlar.
Buna örnek olarak NVIDIA A100 Tensor Core GPU gösterilebilir. Bu kart, veri merkezlerinde yapay zekâ (AI) ve veri analitiği işlemlerini desteklemek için özel olarak tasarlandı.
En Büyük GPU Şirketleri Hangileri?
NVIDIA
NVIDIA, 1993 yılında kurulan ve merkezi Kaliforniya, ABD’de bulunan bir teknoloji şirketi. Şirket, oyun ve profesyonel pazarlara yönelik GPU’lar tasarlıyor; bunun yanında, mobil bilgi işlem ve otomotiv sektörleri için SoC (system-on-a-chip) birimleri de üretiyor.
NVIDIA’nın ana GPU serisi ise doğrudan AMD’nin Radeon serisiyle rekabet eden GeForce markası. Şirketin en bilinen GPU’larından bazıları, GeForce RTX 5090 ve RTX 4090 gibi gelişmiş görevleri rahatlıkla yerine getirebilen kartlar.
Temmuz 2021’de NVIDIA, Birleşik Krallık’ın en hızlı süper bilgisayarı olduğunu iddia ettiği Cambridge-1‘i faaliyete geçirdi. Bu sistemde çok sayıda NVIDIA A100 Tensor Core GPU bulunuyordu. Şirket, ayrıca Microsoft ile çok yıllık bir yapay zekâ süper bilgisayarı projesi başlattı. Tamamlandığında projenin, dünyanın en güçlü sistemlerinden biri olabileceği öngörülüyor.
Büyük teknoloji şirketleri için yapay zekâ alanında öncü bir ortak hâline gelen NVIDIA, güçlü donanım ve bulut mimarisi altyapısına sahip. Bunun yanı sıra, CUDA geliştirme ortamının esnek yapısı, firmaları kendi üretken yapay zekâ modellerini eğitme konusunda cezbeden bir avantaj sağlıyor.
AMD
Advanced Micro Devices (AMD) olarak bilinen dev marka, 1969 yılında kuruldu ve Kaliforniya, ABD merkezli bir teknoloji şirketi. Firma, iş dünyası ve tüketici pazarı için bilgisayar işlemcileri ve çeşitli donanımlar geliştiriyor.
AMD, ilk başta yarı iletkenler üretiyordu ancak 2008 yılında bu bölümü ayırarak GlobalFoundries adlı bağımsız bir şirket hâline getirdi.
AMD’nin ana ürünleri arasında anakart yongasetleri, mikroişlemciler, grafik işlemciler (GPU’lar) ve gömülü işlemciler bulunuyor. Şirketin bazı önemli ürünleri arasında AMD Radeon ekran kartı serisi ve Ryzen işlemci ailesi yer alıyor.
Mart 2021’de şirket, iş dünyasına yönelik ince ve hafif dizüstü bilgisayarlar için Ryzen 5000 Pro mobil işlemci serisini piyasaya süreceğini duyurdu. Bu seri; Ryzen 7 Pro 5850U, Ryzen 5 Pro 5650U ve Ryzen 3 5450U olmak üzere üç farklı işlemciden oluşuyor.
Serinin en güçlü modeli olan Ryzen 7 Pro 5850U, 8 çekirdek, 16 iş parçacığı, 20MB önbellek ve 1.9GHz taban – 4.4GHz boost frekansına sahip. AMD, bu işlemcinin ince ve hafif dizüstü bilgisayarlar için tasarlanan tek 8 çekirdekli yüksek performanslı işlemci olduğunu iddia etti.
Son dönemlerde ortaya çıkan iddialara göre AMD, yeni nesil Ryzen masaüstü işlemcilerini 2024’ün başlarında piyasaya sürebilir. Tayvanlı bilgisayar donanımı üreticisi Gigabyte ise Ryzen 8000 serisinin Ocak 2024’te çıkabileceğini öne sürdü.
Aftermarket GPU Tedarikçileri
GPU’lar, genellikle NVIDIA veya AMD gibi bir şirket tarafından tasarlanır ve ardından başka bir şirket tarafından üretilir; bu tür şirketlere “aftermarket” GPU tedarikçileri denir. Bu şirketler, tasarımcılar tarafından yapılan temel “referans kartlarını” şablon olarak alır ve ardından gerçek kartları ve soğutucuları üretirler.
Sonuç olarak bir NVIDIA GPU’su, hangi şirketin ürettiğine bağlı olarak başka bir NVIDIA GPU’su ile küçük farklılıklar gösterebilir.
Bazen aftermarket üretimleri, GPU’yu üreticinin belirlediği taban hızından daha yüksek hızda çalıştırma pratiği olan “overclocking” (aşırı hızlandırma) içerir. Bu, performansı ve soğutmayı etkili şekilde artırabilir.
GIGABYTE
Gigabyte, sadece bir aftermarket GPU tedarikçisi olmanın ötesinde bir şirket. Tayvanlı şirket, EVGA‘ya göre daha geniş bir ürün portföyüne sahip ve bu portföy; GPU’lar ve donanım çevre birimleri dışında ekranlar, bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar, anakartlar ve SSD’ler gibi daha büyük donanım parçalarını da içerir.
Dev firma, profesyonel fotoğraf düzenleme gibi işler için uygun dizüstü bilgisayarlar ve monitörler sağlar. Ayrıca AI ve derin öğrenme alanlarında gelecekteki genişlemeleri için de firmanın hedefleri bulunmakta, ancak bu girişimler henüz çok yeni.
MSI
Başka bir aftermarket tedarikçisi olan MSI, oldukça çeşitli bir ürün portföyüne sahip. Şirket, oyun dünyasında güçlü bir temele sahip olmakla birlikte; yaratıcılar, 3D animatörler, video editörleri gibi alanlara da hitap etmek için bazı alanlara yayılmakta.
MSI, ayrıca yüksek performanslı ve yüksek güvenlikli bilişim çözümlerine odaklanmış olan Business & Productivity Series adlı bir dizi kurumsal sınıf makine sunmakta. Tayvanlı şirketin AI, Nesnelerin İnterneti (IoT) ve bulut sunucuları gibi alanlarda da yatırımları var.
MSI, oyun dünyasında en güvenilir markalardan biri ve NVIDIA ve AMD kartları için aftermarket GPU’lar sunar.
ASUS
MSI gibi, ASUS da sadece PC oyun dünyasında değil; teknoloji sektöründe dev bir marka. 1989 yılında kurulan Tayvan merkezli donanım firması, dünya çapında bir marka olduğunu iddia etmekte ve küresel pazarda üçüncü en büyük dizüstü bilgisayar tedarikçisi olarak yer almakta.
Oyunseverler, ASUS’un aftermarket GPU alanındaki çabalarını iyi bilir. Ana markası altında kartlar üretmesinin yanı sıra ASUS, TUF ve Republic of Gamers gibi iki oyun markasıyla da GPU üretir. Bu markalar, çoğunlukla NVIDIA GPU’larını sunmakta; ancak AMD hayranları da seçim yapabilecekleri bir dizi seçeneğe sahip. Lakin bu seçenekler, NVIDIA kartları arayanlara göre oldukça küçük sayıda.