Retrospektif: Xbox 360

Her ne kadar Techolay’da güncel teknolojilerden bahsetmeyi sevsek de teknoloji dünyasının efsanelerine de hak ettikleri saygıyı göstermemiz gerekiyor. Bugünkü “Retrospektif”imizde ise efsane oyun konsolu Xbox 360’dan bahsedeceğiz.

Xbox 360 ismini daha önce duymuş olabilirsiniz fakat Türkiye’de çok popüler bir konsol olmadığı için kendisini kanlı canlı görmemiş olmanız daha muhtemel. Her ne kadar Xbox’ın şu anki güncel oyun konsolu serisi Series X|S olsa da Xbox 360, bugün hâlâ Microsoft’un en başarılı konsolu olarak görülüyor. Satış başarısı bunun en somut örneği fakat 360’ın oyun camiasına bıraktığı kültürel etki yadsınamaz.

Başlangıç

Aslında hikâyeyi biraz geri sardığımız zaman her şey Microsoft’un ilk Xbox konsolunu piyasaya çıkarmasıyla başladı. Başta konsol ve kontrolcünün tasarımı, birinci parti oyunları ve mimarisiyle Xbox ikonik bir ürün olsa da dürüst olmak gerekirse rakibi PlayStation 2’ye karşı pek de şansı yoktu. Neticede tahmini 160 milyonluk satış istatistiğine sahip olan PlayStation 2, hâlâ en çok satan oyun konsolu konumunu koruyor.

İlk Xbox’dan aldığı derslerin ardından Microsoft, gelecek nesilde PlayStation’a gerçek bir rakip çıkarmak için kolları sıvadı. Hatta biraz erken sıvadı bile denilebilir, çünkü Microsoft’un amacı, yeni Xbox’ı PlayStation 3’ten bir sene daha erken çıkarmaktı.

Neden 360 İsmi Seçildi?

Microsoft, isimlendirmede alışagelmişin dışında bir yol izledi ve yeni konsollarının ismini Xbox 2 yerine Xbox 360 olarak belirledi. Her ne kadar bu ilginç bir tercih gibi gözükse de bunun bir amacı vardı. Eğer Xbox 2 ismini kullansalardı, tüketicilerin gözünde PlayStation 3’ten daha eski bir konsolmuş algısı oluşabilirdi. Direkt Xbox 3’e atlamaksa kafa karışıklığına yol açacaktı, bu nedenle 3 sayısını da içeren 360 isminde karar kılındı. Ayrıca konsolun her şeyi kapsadığı için böyle bir isim seçilmiş olduğu görüşü hayranlar arasında sıkça bahsedilen bir teori. Zaten Xbox 360’ın ambalaj, pazarlama ve arayüz tasarımlarına baktığınızda da dairesel bir tasarım dili görmeniz mümkün.

Konsolun Tanıtımı

Xbox 360’ın isimlendirmesinde olduğu gibi duyurulmasında da Microsoft, farklı bir metot izlemeyi tercih etti. Yeni konsol, geleneksel bir fuar veya etkinlikten ziyade MTV’deki bir programda duyuruldu. 12 Mayıs 2005 tarihinde, Frodo olarak bildiğiniz Elijah Wood’un sunduğu “MTV Presents Xbox: The Next Generation Revealed” programıyla konsol, tüm dünyaya canlı olarak tanıtıldı. Bu casual kitleye hitap eden etkinliğin ardından yaklaşık bir ay sonra konsol daha detaylı olarak E3’te sergilendi.

Muhtemelen PlayStation 2’nin başarısı nedeniyle Xbox’ın gelecek nesilde de kendileriyle rekabet edemeyeceğini düşünen Sony, PlayStation 3’ü “Yeni nesil biz demeden başlamaz” sloganıyla Xbox 360’tan bir sene geç duyurdu. Üstelik PlayStation 3’ün çıkış fiyatı, Xbox 360’ınkine göre 100 dolar daha pahalıydı. Sony’nin PS3 için düzenlediği konferans hâlâ oyun tarihinin en kötü ve garip konferansları arasında yer alıyor.

Xbox 360’ın Donanımı

Xbox 360, hayatı boyunca farklı revizyonlardan geçmiş bir konsol, buna daha sonra değineceğiz. Her ne kadar temel donanım diğer modellerde de aynı olsa da temel olarak bahsedeceğimiz kasa, Phat (Fat) olarak da bilinen orijinal beyaz model. Xbox 360’ın, her biri ikişer iş parçacığına sahip üç çekirdekli işlemcisi Xenon, IBM tarafından üretildi. Ekran kartı tarafındaysa daha sonra AMD ile hayatına devam edecek olan ATI üretimi, 10 MB eDRAM’e sahip Xenos kullanıldı. Bilgisayar ve konsol donanımlarını karşılaştırmak manasız olsa da bu ekran kartı özellik ve performans bakımından Radeon X1800 XT’nin muadiliydi denilebilir.

RAM’le alakalı konsolun ilginç bir hikâyesi var. Son kullanıcı için üretilen Xbox 360, 512 MB RAM’e sahipti. Bu boyut pek çok kişiye gülünç gelecek fakat ilk test tasarımında konsoldaki RAM sadece 256 MB’tı. Neyse ki konsolu ilk test eden Gears of War’un geliştiricisi Epic Games, 256 MB yerine 512 MB RAM kullanılması gerektiği geri bildiriminde bulununca Microsoft buna riayet etti. Hatta konuyla alakalı açıklamalarda bulunan Epic Games Başkan Yardımcısı Mark Rein, “İki yıl kadar önce Game Developers Conference’daydık ve görünüşe göre aradıkları ilk geliştirici bizdik. Orada MGS’nin finans müdüründen bir telefon aldım ve bana, ‘Bize bir milyar dolara mal olduğunuzu bilmenizi istiyorum’ dedi ve ben de ‘bir milyar oyuncu için bir iyilik yaptık’ dedim.” ifadelerini kullanmıştı.

Objektif olarak baktığınızda PlayStation 3, Xbox 360’a göre kağıt üstünde daha güçlüydü. Fakat CELL mimarisi için oyun geliştirmenin zorluğu sebebiyle birinci parti Sony oyunları haricinde hemen her oyun Xbox 360’da daha iyi performans gösteriyordu. Bu da Xbox 360’ın rakibine kıyasla daha güçlü olduğu izlenimini bırakmıştı.

Aksesuarlar ve Kinect

Xbox 360 için aksesuar zengini demek yanlış olmaz. Çeşitli renk ve tasarımlarla satışa sunulan kablolu ve kablosuz kontrolcüler, 2.5 mm jak girişli sesli sohbet kulaklıkları, Xbox Live’da diğer oyuncularla yazışabilmek için kontrolcüye takılan mini klavyeler, konsolun ön yüzüne takabileceğiniz farklı tasarımdaki faceplate’ler, görüntülü konuşabilmek için webcam, kayıt dosyalarınız için hafıza kartları, kablosuz özelliğiyle gelmeyen modellere takabileceğiniz Wi-Fi adaptörleri gibi aksesuarları Kuzey Amerika’daki herhangi bir oyun mağazasında bulabiliyordunuz. Öte yandan orijinal kasada konsolun tepesinde bulunan mekanizma sayesinde oyuncular, Microsoft’tan satın aldıkları hard diskleri saniyeler içerisinde takıp kullanabiliyordu.

Hazır aksesuardan bahsetmişken, PlayStation 3 de Xbox 360 da optik disk formatlarını destekliyordu. Elbette PlayStation 3, Sony tarafından geliştirilen Blu-ray’ı desteklerken; Xbox 360 ise Blu-ray’e potansiyel bir rakip olarak görülen HD DVD’den yana taraf almıştı. PlayStation 3’ü pahalı yapan ana etmen olmasına rağmen Blu-ray, konsolun donanımında dahili olarak bulunuyordu fakat Xbox 360’ta HD DVD kullanmak istediğiniz zaman 200 dolarlık fiyat etiketine sahip aksesuarı satın almanız gerekiyordu. Tahmin edebileceğiniz gibi HD DVD başarısız bir girişim olarak kaldı ve aksesuarın satışları da Microsoft’u tatmin etmedi.

Xbox 360’tan bahsedildiği zaman hala pek çok kişinin aklına Kinect geliyor. PS3 de Xbox 360 da o dönemin rekor satan konsolu Wii’den etkilenerek kendi hareket algılayıcı oyun girdisi sistemlerini konsollarına aksesuarlarla dahil ettiler. PlayStation’un aksine Xbox, hareket algılama için Kinect kamerası haricinde bir donanım gerektirmiyordu. Tabii ki Kinect, Wii’nin başarısının çok altında kaldı, hatta kendi vaatlerini dahi gerçekleştiremedi. Her ne kadar Microsoft, Kinect’in geleceğin oyun teknolojisi olduğunu iddia etse de geliştiriciler, oyunlarına Kinect’i efektif bir şekilde entegre edemeyince ve Kinect üçüncü parti desteğinden yoksun kalınca hedeflenen başarı elde edilemedi. Buna rağmen Kinect için geliştirilen Kinect Adventures, Xbox 360’ın açık ara farkla en çok satan oyunu olmayı başardı.

Ölümün Kırmızı Işığı: 3 Kırmızı Işık

Her ne kadar konsolla alakalı olumlu noktalardan bahsetsek de bir noktada RROD (Red Ring of Death) veya ülkemizde 3K (3 Kırmızı) olarak da bilinen hataya değinmemiz gerekiyor. Xbox 360’ın tasarım diline uygun olarak konsolun güç tuşunun etrafında 4 adet led gösterge bulunuyor ve bu ledler sayesinde konsol bir anlamda kullanıcıyla konuşabiliyordu. Herhangi bir sorun olmadığı takdirde yeşil yanan bu ledler, arıza durumunda kırmızı yanıyor ve yanan led sayısına göre de konsolda neye dair bir hata aldığınızı anlayabiliyordunuz. İşte bu ledlerden 3 tanesinin kırmızı olması, konsolun genel donanım arızası yaşadığını gösteriyordu. 2008 yılında da pek çok kullanıcının başına gelen senaryo buydu; konsolu açmak için güç tuşuna basıyordunuz ve güç tuşunun etrafında 3 kırmızı ışık görüyordunuz fakat ekrana görüntü gelmiyordu.

Bu hataya dair ortaya pek çok spekülasyon atılsa da Xbox’ın 20. yılı için yayınlanan orijinal belgeselde sorunun kaynağı açıklandı; kısaca özetlemek gerekirse sorun, Xbox 360’ın tasarımında yapılan bir hata sonucunda konsoldaki ekran kartının içindeki lehimlerin ısınma ve soğuma nedeniyle aşınıp çalışamayacak hâle gelmesiydi. Bu hatanın nedeni olarak da kullanıcılar arasındaki yaygın teori, Xbox 360’ın dış tasarımına öncelik verilmesi ve iç tasarımın yeterince önemsenmemesi şeklinde. Belki de bu nedenle Microsoft, Xbox 360’dan sonra ürettiği her konsolda dış tasarımdan ziyade iç tasarımı önceliklendirme yolunu seçti. Microsoft tarafından net bir sayı verilmese de o dönem her 3 konsoldan 1’inin bu sorunu yaşadığı tahmin ediliyor. Bu felaketin bedeli Microsoft’a 1 milyar dolar olarak yansımıştı.

Dürüst olmak gerekirse Phat kasa bir Xbox 360 sahibiyseniz; 3 Kırmızı’yı engellemek için yapabileceğiniz pek bir şey yoktu, konsolun ölümünü sadece geciktirebiliyordunuz. Bu nedenle Microsoft, ilk etapta Xbox 360’ın anakartını yenileme yoluna gitti ve bu da Phat kasa Xbox 360’ın tam 6 kez revizyona uğramasıyla sonuçlandı. Anakart revizyonlarının ardından ise farklı Xbox 360 kasalarını gördük. İlk çıkan model Slim veya S ismini aldı. Belki de 3 Kırmızı’nın ledlerinin insanlarda oluşturduğu algıdan rahatsız olan Microsoft, Slim ile beraber güç tuşunun etrafındaki ledlerden kurtuldu. Xbox 360’ın son dönemlerindeyse konsol final revizyonunu geçirdi ve Xbox One’ın duyurulmasıyla beraber Xbox 360 E de duyurulmuş oldu.

Oyunlar

Oyunlar, özellikle de birinci parti stüdyolardan gelen oyunlar Xbox 360’ın en güçlü yönlerinden biri oldu. Xbox 360’ın ilk dönemlerinde Microsoft, sıkı bir birinci parti oyun politikası izledi ve tabiri caizse oyuncuların üstüne oyun üstüne oyun yığdı. O dönem Xbox’ın konsol sattıran oyunu Halo 3’ün çıkışı, bugün hâlâ en iyi oyun çıkışlarından kabul ediliyor. Gears of War, Halo, Forza Motorsport ve Horizon, Fable, Project Gotham Racing, Crackdown, Lost Odyssey gibi özel oyunlara ek olarak Xbox 360, neredeyse tüm üçüncü parti oyunları da gerek FPS, gerekse görsellik açısından rakibi PlayStation 3’e göre daha iyi oynatıyordu.

Çevrim İçi Hizmetler

O dönem rakip, PlayStation 3 ile çevrim içi oyun oynamak istediğinizde herhangi bir ücret vermiyordunuz fakat bunun karşılığında oyunlarda yüksek gecikme süreleri, kötü eşleştirmeler, ekosistemin iyi entegre edilmemiş olması gibi sorunlarla karşılaşıyordunuz. Öte yandan Xbox kampında ise, aylık abonelik ücreti ödediğiniz Xbox Live ile yüksek kalitede çevrim içi oyunculuğun keyfini çıkarmanız mümkündü. Ayrıca Xbox, Netflix gibi çoklu ortam hizmetlerini de platformuna dahil ederek devrimsel bir harekette bulunmuştu. Bugün hem konsolda çevrimiçi oyunculuğun her iki konsol firmasında da ücretli olmasından hem de piyasadaki çoklu ortam hizmetlerinin tümünün konsollara da sunuluyor olmasından, Xbox’ın o dönem yaptığı hamlelerin bugün sektör standardına dönüştüğünü görebiliyoruz.

2025 Yılında Xbox 360

Xbox 360’ın grafikleri bugün göze biraz demode gelse de grafikleri çok fazla takmayacak oyuncular için bu bir sorun teşkil etmeyebilir. Ayrıca konsolun yıllar boyu birikmiş üst düzey oyun kütüphanesinin pek çok kişiyi yıllarca oyalamaya yeteceğini düşünüyoruz. Maalesef Microsoft, 2024 yılında Xbox 360’ın çevrim içi mağazasını kapattı, bu nedenle ya fiziksel oyunlara ya da kopya oyun yoluna yönelmeniz gerekecek. Günümüzde bir Xbox 360 sahibi olmayı düşünüyorsanız yazımızda bahsettiğimiz kırmızı ışıktan etkilenen ilk modelden kaçınmanız akıllıca olur, en azından Jasper isimli anakart revizyonundan itibaren üretilmiş modelleri inceleyebilirsiniz. Xbox 360’ın günümüzde hala çok sadık bir kitlesi var ve özellikle yurt dışında ikinci elde de piyasası canlı olan bir konsol, dolayısıyla kaynak konusunda sorun yaşamayacaksınız.

Sonuç olarak Xbox 360, bir efsane olarak tozlu raflardaki yerini aldı. Başta Kuzey Amerika olmak üzere 2000’li yılların ortasından 2010’lu yıllara kadar tüm dünyayı etkileyen bu konsol, ülkemize ancak Xbox One’ın çıkışıyla girebildi. Yine de bugün, Türkiye Xbox dijital mağazasında 360 oyunları yoğun talep görmeye devam ediyor. Yorumlarda Xbox 360 ile yaşadığınız anıları paylaşabilirsiniz.