Intel’in Core Ultra 200 mimarisiyle birlikte CUDIMM bellekler hayatımıza girdi. Peki neden böyle bir teknolojiye ihtiyaç duyuldu? DDR5 frekansları zaten gittikçe yükselmiyor muydu? Aslında bu sorunun çok basit bir cevabı var: Yüksek bellek frekansları beraberinde bir kararsızlık sorunu getiriyordu ve bunu aşmanın yolu da belleğin saat frekansını işlemciden ayırmakta yatıyordu.
Örneğin AMD Ryzen 7000 ve 9000 serisini ele alalım. Bu sistemlerde 6000 MT/s üstüne frekanslara çıkmaya kalktığınızda bellek artık kararlı çalışmayabiliyor. Bunun sebebi, işlemcinin içindeki bellek kontrolcüsünün ve işlemci içi iletişim sağlayan Infinity Fabric’in bir limiti olması. Bu limit de AMD işlemcilerde genelde 3000 MHz. Hatta burada 3000 MHz limitinde senkron çalışması gereken üç frekans olduğunu belirtelim: MCLK, FCLK ve UCLK. Bu limitin üstüne çıkmaya başladığınızda işlemci kararsız çalışıyor ve doğal olarak sistemin de kararlı çalışması mümkün olmuyor. İşte tam bu noktada CUDIMM bellekler devreye giriyor ve bu sorunu çözmeyi amaçlıyor. Ama hemen heyecanlanmayın zira resmi olarak AMD sistemlerde CUDIMM desteği yok. Şimdilik Intel Core Ultra 200 serisi destekliyor.
CUDIMM Nedir?
CUDIMM, kendi içerisinde saat frekans dağıtma çipi bulunan belleklere verilen isim. CUDIMM kısaltması da Clocked Unbuffered Dual In-line Memory Module tanımından oluşuyor. Bu bellekler yüksek performanslı bilgi işlem gereksinimlerini karşılamak için tasarlandı. CUDIMM sadece DDR5 mimarisiyle geliştirildi ve oyun, içerik oluşturma ve profesyonel uygulamaların zorlu taleplerini karşılamak için ideal bir çözüm sunuyor. Ayrıca CUDIMM bellekler önceki DDR5 platformlarıyla uyumlu olacak şekilde 6.000MT/sn hızına destek veriyor.
Daha Yüksek Bant Genişliği
Şimdiye kadar en hızlı DDR5 UDIMM’ler, iyi bir işlemci ve üst düzey çift DIMM anakartlarla 8.000MT/s hızına ulaşabiliyordu. CUDIMM ise bu sınırı aşarak Intel Z890 anakartlarda 9.000MT/s’nin üzerine çıkmayı başarıyor. Bu hız artışı, bellek bant genişliğine duyarlı uygulamalar kullananlar ve bellek hız aşırtma yapanlar için büyük bir avantaj sunuyor. CUDIMM’ler, özenle seçilmiş DRAM çipleri, yeni 10 katmanlı PCB tasarımı ve gelişmiş Saat Sürücüsü çipi (CKD) ile bu yüksek performansı sağlıyor.
CKD’nin (Saat Sürücü Çipi) Rolü
CUDIMM’lerdeki önemli yeniliklerden biri, modül genelindeki saat sinyali dağıtımını iyileştiren bir Saat Sürücü çipi (CKD/Clock Driver) olması. Bu, özellikle yüksek frekanslı bellek işlemleri sırasında sistem kararlılığının ve performansının korunmasına yardımcı oluyor; böylece daha stabil bir çalışma sağlanıyor.
Sinyal Bütünlüğü
CKD, CPU’dan bellek modülüne gönderilen saat sinyalleri için bir tampon görevi görüyor. Bu sayede sinyallerin zamanlaması ve voltaj genliği yeniden ayarlanarak saat dalgalanması azaltılıyor ve her bellek yongasında senkronize bir zamanlama sağlanıyor. Bu iyileştirmeler, sinyal bütünlüğünü artırarak sistem kararsızlığını önlüyor. Özellikle yüksek hızlı belleklerde küçük zamanlama hatalarının bile ciddi sorunlara yol açabileceği düşünüldüğünde bu özellik büyük önem taşıyor.
Not: Farklı DRAM konumlarındaki CA veri yolu göz diyagramları, 11.6MT/s hızında yapılan simülasyon sonuçlarına dayanıyor (ek ayarlamalar yapıldıktan sonra).
CUDIMM’lerde saat sinyalleri artık daha yüksek frekanslara ulaşırken herhangi bir darboğaz oluşturmuyor. Ancak CA (Komut ve Adres) veri yolundaki sinyallerin tamponlanmaması, simülasyonlarda CA veri yolunun sonunda bir darboğaz oluşturabileceğini gösteriyor. Bu sorunu çözmek için yüksek DRAM hızlarını desteklemek adına ek ayarlamalar gerektiği ortaya çıkıyor.
Saat Sinyali Senkronizasyonu
DDR5 bellekler, daha yüksek frekanslarla çalışmaya başladıkça tüm bellek yongalarının senkronize ve sabit saat sinyalleri almasını sağlamak da zorlaşıyor. CKD, saat sinyalini tamponlayıp yeniden dağıtarak her bellek çipinin aynı hassas zamanlama bilgisini almasını sağlıyor. Bu da sinyal bütünlüğünü iyileştiriyor ve yüksek hızlı veri aktarımı ile hız aşırtma için kritik öneme sahip olan saat titremesini minimize ediyor.
Hız Aşırtma Desteği
CKD desteği sayesinde CUDIMM’ler, hız aşırtma için optimize ediliyor. Bu modüller, sinyal kalitesini koruyarak daha yüksek voltaj ve hızları kaldırabiliyor; bu da onları, sistemlerini maksimum performansa çıkaran kullanıcılar için ideal hâle getiriyor.
CKD’ler, farklı modlarda çalışabilir:
- Baypass Modu: CKD, sinyali yenilemez veya güçlendirmez; modülün geleneksel bir UDIMM gibi çalışmasına yol açıyor. Bu mod, eski DDR5 platformlarıyla uyumlu olmak için kullanılıyor ancak hızlar da 6.000MT/s ile sınırlı kalıyor.
- Tek veya Çift PLL Modu: Bu modda CKD’nin sunduğu tüm avantajlardan faydalanılıyor. Şu anda yalnızca Intel’in yeni Z890 platformu, bu modu destekliyor.
Öte yandan CUDIMM’ler, şu an için Intel platformlarıyla tamamen uyumlu. AMD ise henüz Tek veya Çift PLL modlarını desteklemiyor. CUDIMM, AMD platformlarına takıldığında yalnızca Baypass modunda çalışarak kullanılabiliyor.